Μουσείο, Αρχαιολογικό Νάξου

Το Αρχαιολογικό Mουσείο της Nάξου στεγάζεται από το 1973 σε ένα κτίριο στο Κάστρο της Χώρας, που χτίστηκε το 17ο αι. για τη Σχολή Iησουιτών και στο τέλος του 19ου αι. στέγασε την Eμπορική Σχολή. Το μουσείο φιλοξενεί σημαντικά ευρήματα, κυρίως από ανασκαφές στη Νάξο και στα γύρω νησιά (Kέρο, Kουφονήσι, Δονούσα), που χρονολογούνται από τη νεότερη νεολιθική έως και την ύστερη ρωμαϊκή εποχή. Για να δείτε τα ευρήματα με χρονολογική σειρά, πρέπει να ξεκινήσετε την περιήγησή σας από τη μεγάλη αίθουσα του κάτω ορόφου (4), όπου είναι συγκεντρωμένα ευρήματα της εποχής του χαλκού. H συλλογή από μαρμάρινα πρωτοκυκλαδικά ειδώλια του μουσείου θεωρείται η πληρέστερη ύστερα από αυτήν του Eθνικού Aρχαιολογικού Mουσείου της Aθήνας. Ξεχωρίζουν ανάμεσά τους τα βιολόσχημα ειδώλια, που ονομάζονται έτσι από τον αφαιρετικό τρόπο που αποδίδουν τις ανθρώπινες μορφές με περίγραμμα σε σχήμα βιολιού. Η πλειοψηφία των ειδωλίων που θα δείτε στις προθήκες ανήκουν στο γνωστό τύπο όρθιας γυναίκας με τα χέρια διπλωμένα μπροστά στο στήθος. Αυτού του τύπου είναι και το μεγαλύτερο ειδώλιο της συλλογής, με ύψος πάνω από 0,50 μ., από την Κέρο (προθ. 14). Από τα χαρακτηριστικά του προσώπου, ανάγλυφα παρουσιάζεται μόνο η μύτη, ενώ με εγχάραξη αποδίδονται τα χέρια, το ηβικό τρίγωνο, τα δάχτυλα των χεριών και των ποδιών. Στις ίδιες προθήκες εκτίθενται και ειδώλια καθιστών μορφών, έξι γυναικεία και ένα ειδώλιο ανδρικής μορφής με υψωμένο το ένα χέρι. Εδώ θα δείτε και διάφορα άλλα αντικείμενα της ίδιας εποχής (3200-2300 π.X.). Από αυτά ξεχωρίζουν οι λίθινοι κρατηρίσκοι, σε διάφορα μεγέθη, που φανερώνουν την επίδοση των Πρωτοκυκλαδιτών στη λιθοτεχνία, ένα πήλινο σκεύος σε σχήμα προσωπείου (προθ. 1), μια δίδυμη πυξίδα από κυανόφαιο μαρμαρόλιθο με οριζόντιες φλεβώσεις, καθώς κι ένα πήλινο ζωόμορφο αγγείο (προθ. 6). Στις προθήκες 4 και 8 θα δείτε έναν ιδιόρρυθμο τύπο αγγείου που μοιάζει με καπέλο. Τα σκεύη αυτά βρέθηκαν σε νεκροταφεία και πιθανόν χρησιμοποιούνταν ως θυμιατήρια. Στις προθήκες 11 και 12 εκτίθενται ευρήματα από νεκροταφείο που εντοπίστηκε στο Άνω Κουφονήσι. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει ένα τηγανόσχημο σκεύος με εντυπωσιακή διακόσμηση έντυπων τριγώνων, που σχηματίζουν ομόκεντρους κύκλους γύρω από ένα αστέρι που υπάρχει στο κέντρο. Στην ίδια αίθουσα, στις προθήκες 15-24, εκτίθενται τα ευρήματα της υστερομυκηναϊκής εποχής (1400-1100 π.X.). Από αυτά αξίζει να προσέξετε τους μυκηναϊκούς ψευδόστομους αμφορείς, που φέρουν διακόσμηση με πουλιά, ψάρια, χταπόδια, αλλά και μια οινοχόη με παράσταση χορευτών. Στην προθήκη 22 παρουσιάζονται τέσσερα χρυσά ελάσματα με έκτυπες παραστάσεις παιδιών, από παιδικό τάφο που εντοπίστηκε στο ύψωμα Καμίνι στη Χώρα. Τα εκθέματα των γεωμετρικών χρόνων (900-700 π.X.) παρουσιάζονται στις δύο επόμενες αίθουσες (5 και 6). Στα βορειοανατολικά της Χώρας έχει ανασκαφεί ένα εκτεταμένο νεκροταφείο με τάφους της γεωμετρικής εποχής, απ’ όπου προέρχονται οι μεγάλοι αμφορείς, που διακοσμούνται με μαιάνδρους και μετόπες με κύκλους και σταυρούς. Στην προθήκη 26 εκτίθενται ευρήματα από γεωμετρικό οικισμό που ανασκάφηκε στο μικρό νησάκι Δονούσα. Αξίζει, ακόμη, να προσέξετε, στην προθήκη 31, τα αγγεία με γεωμετρική διακόσμηση, τα πήλινα ειδώλια πουλιών και τα άλλα κτερίσματα που βρέθηκαν στους ταφικούς περίβολους σε λόφο της περιοχής Τσικαλαριό, κοντά στο σημερινό Χαλκί. Το νεκροταφείο στο Τσικαλαριό είναι εξαιρετικά σημαντικό, γιατί οι ταφικοί περίβολοι σηματοδοτούνταν με μια μακρόστενη πέτρα που είχε τοποθετηθεί όρθια, δηλαδή ένα είδος μενίρ, φαινόμενο μοναδικό για τον ελλαδικό χώρο. Σε τρεις μικρές αίθουσες του κάτω ορόφου (7,8 και 9) και στο διάδρομο (10) εκτίθενται ευρήματα που καλύπτουν την περίοδο από τα αρχαϊκά έως τα ρωμαϊκά χρόνια. Στην αίθουσα 7 φιλοξενούνται ευρήματα του 7ου και του 6ου αι. π.Χ. Από τα εκθέματα του 7ου αι. π.Χ. ξεχωρίζουν το κεφάλι από πήλινο γυναικείο ειδώλιο, που θυμίζει αιγυπτιακά πρότυπα, και τα μικρά πρωτοκορινθιακά αγγεία, όπως οι αρύβαλλοι και οι κοτύλες. Την ίδια περίοδο στη Νάξο παράγονται πίθοι μεγάλου μεγέθους με ανάγλυφη διακόσμηση, θραύσματα των οποίων θα δείτε σε αυτή την αίθουσα. Τα σημαντικότερα ευρήματα του 6ου αι. π.Χ. είναι τα μελανόμορφα αγγεία που έχουν βρεθεί σε αρχαϊκούς τάφους και φανερώνουν την κυριαρχία της αττικής κεραμικής στη Νάξο. Στην προθήκη 36 θα δείτε ένα μελανόμορφο αμφορέα με παράσταση Γοργούς και μια μελανόμορφη κύλικα με θεότητες και ιππείς. Προσέξτε επίσης τα πήλινα ειδώλια, όπως αυτό του γονατιστού νέου, που πιθανόν προέρχονται από τη Ρόδο. Τα ευρήματα της αίθουσας 8 χρονολογούνται από τα κλασικά και πρώιμα ελληνιστικά χρόνια. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν τρία γυναικεία αγάλματα και μερικές επιγραφές. Στην προθήκη 38 εκτίθενται γυναικείες προτομές, που απεικονίζουν τη θεά Δήμητρα. Στην αίθουσα 9 είναι συγκεντρωμένα ευρήματα της ελληνιστικής και ρωμαϊκής εποχής. Εκτός από τις επιτύμβιες στήλες, τα οστέινα είδη καλλωπισμού και τα χάλκινα σκεύη, εντύπωση προκαλεί η συλλογή των γυάλινων αγγείων, που χρονολογούνται από τα ρωμαϊκά χρόνια. Τα όμορφα χρώματα, οι περίτεχνες διακοσμήσεις στις λαβές, τα διαφορετικά σχήματα θα σας εντυπωσιάσουν. Στο μικρό διάδρομο (10), μπροστά από τις τρεις αίθουσες, έχουν συγκεντρωθεί σπαράγματα τοιχογραφιών από ρωμαϊκή οικία του 3ου αι. π.Χ. Το μακρύ διάδρομο (3), μπροστά από την αίθουσα 4, καταλαμβάνει η έκθεση γλυπτών του μουσείου, που συνεχίζεται στον προθάλαμο του ισογείου (2). Εδώ θα δείτε επιτύμβιες στήλες των ελληνιστικών χρόνων, αρχιτεκτονικά μέλη του 6ου και 5ου αι. π.Χ., ένα μαρμάρινο λιοντάρι από διακόσμηση τάφου του 4ου αι. π.Χ., δύο γυναικεία αγάλματα, και τον υπερφυσικού μεγέθους κορμό Ρωμαίου στρατιώτη με ανάγλυφη παράσταση στο θώρακα. Στη μοναδική αίθουσα του ισογείου (1) έχουν συγκεντρωθεί τα σημαντικότερα έργα της αρχαϊκής και κλασικής πλαστικής. Ανάμεσα στα άλλα θα δείτε τέσσερις κορμούς κούρων, αξιόλογα δείγματα της ναξιακής πλαστικής του 6ου αι. π.Χ., ένα ανθέμιο από επιτύμβια στήλη των κλασικών χρόνων και ένα άγαλμα γυναικείας θεάς από τα τέλη του 5ου αι. π.Χ. Στην ταράτσα του μουσείου, τέλος, έχει μεταφερθεί το ψηφιδωτό δάπεδο που βρέθηκε σε ρωμαϊκή κατοικία του 3ου αι. π.X. Στο κέντρο του ψηφιδωτού εικονίζεται ημίγυμνη γυναικεία μορφή που ιππεύει θαλάσσιο τέρας, πλαισιωμένη από μορφές παγωνιών και ελαφιών. Λίθινη πυξίδα της 3ης χιλιετίας π.Χ. (Αρχαιολογικό Μουσείο Νάξου). Γενική άποψη του εξωτερικού του Αρχαιολογικού Μουσείου Νάξου. Μελανόμορφη κύλικα του 6ου αι. π.Χ. (Αρχαιολογικό Μουσείο Νάξου). Ψηφιδωτό δάπεδο με παράσταση γυναικείας μορφής που ιππεύει θαλάσσιο τέρας (Αρχαιολογικό Μουσείο Νάξου). Μερική άποψη του υπόγειου στεγασμένου χώρου του Επιτόπιου Αρχαιολογικού Μουσείου, στη Νάξο. Εξωτερική άποψη του Επιτόπιου Αρχαιολογικού Μουσείου, στη Νάξο.